در سال های اخیر هر زمان که تلوزیون را روشن کنید به احتمال زیاد نام شرکت‌های دانش بنیان را شنیده اید. شاید برای شما هم جالب باشد که تعریف شرکت دانش بنیان چیست و این شرکت ها چه تفاوتی با سایر شرکت ها دارند؟ برای پاسخ به این سوالات تا آخر مقاله با ما همراه باشید.
شرکت دانش بنیان چیست؟
زمانی که چند کارآفرین یا افرادی که دارای تخصص و سطح علمی بالایی هستند دوره هم جمع شوند و یک مؤسسه خصوصی را تشکیل دهند که بر اساس علم و فناوری اطلاعات کار کند، یک شرکت دانش بنیان را تأسیس کرده‌اند. شرکت‌های فناور و دانش بنیان در راستای تولید علم و محصولات مفید، توسعه کسب و کار و رشد اقتصادی و همچنین تجاری‌سازی اختراعات تلاش و فعالیت می‌کنند تا برای کشور ارزش افزوده فراوانی ایجاد شود.
این مؤسسات و شرکت‌ها به نوعی موتور پیشران اقتصاد کشور محسوب می‌شوند که می‌توانند با توسعه محصولات و بنگاه‌های زیرمجموعه، نقش تعیین‌کننده در رشد اقتصادی کشور داشته باشند. طبق آمار‌های منتشر شده در پایان سال ۱۳۹۷ نزدیک به ۴۳۰۰ شرکت و مجموعه دانش بنیان در حوزه مختلف در کشور مشغول به فعالیت هستند. در یک تقسیم‌بندی کلی، شرکت‌های دانش بنیان از نظر ابعاد مالی و اقتصادی به سه دسته تقسیم می‌شوند که تنها ۲ درصد آن‌ها شرکت‌هایی هستند که از نظر فروش و گردش مالی سودآوری بیشتری دارند.
انواع شرکت‌های دانش بنیان
انواع شرکت‌های دانش بنیان
شرکت‌های دانش بنیان انواع مختلفی دارند. برخی از این شرکت‌ها بیشتر در پارک علم و فناوری یا مراکز رشد دانشگاه‌ها حضور دارند؛ اما برخی از آن‌ها نیز به علت کوچک بودن تیمشان یا کم کردن هزینه‌هایشان محل استقرار مشخصی ندارند. خروجی این شرکت‌ها محصول فیزیکی مانند نرم‌افزار، طرح‌های صنعتی و حق اختراع است. همچنین برخی از آن‌ها محصولاتی را روانه بازار می‌کنند که هیچ خروجی فیزیکی در آن مشاهده نمی‌شود. با وجود سرمایه و تجربه کم دارایی اصلی این نوع شرکت‌ها، دانش و اطلاعاتی است که در اختیار دارند و از همین طریق ارزش افزوده ایجاد می‌کنند.
۱- شرکت‌های دانش بنیان نوپا
شرکت‌های فناور و دانش بنیان به چند دسته تقسیوم می‌شوند که این دسته‌بندی بر اساس حجم درآمد، میزان فناورانه بودن محصولات یا خدمات، اظهارنامه مالیاتی تقسیم می‌شوند که عبارتند از:
شرکت‌های دانش بنیان نوپا نوع ۱
این شرکت‌ها به تازگی فعالیت خود را آغاز کرده‌اند و هنوز هیچگونه آورده مالی نداشته‌اند و به همین درآمدی در اظهار نامه مالیاتی سال گذشته آن‌ها موجود نیست. شرکت‌های دانش بنیان نوپا نوع ۱ باید کالا و خدمات خود را در حد نمونه آزمایشگاهی تولید کنند و محصولاتشان نیز باید سطح کیفی و فناوری بسیار بالایی داشته باشند. این شرکت‌ها چون تازه وارد بازار رقابت شده‌اند باید سطح فناوری بسیاری بالایی داشته باشند و باعث به وجود آمدن ارزش افزده بیشتری نسبت به رقبای خود باشند تا بتوانند در دسته شرکت‌های نوع ۱ قرار بگیرند.
شرکت‌های دانش بنیان نوپا نوع ۲
شرکت‌های نوپای نوع دوم نیز مانند دسته ۱ هستند و درآمد خاصی ندارند. این شرکت‌ها نیز باید کالا و خدمات خود را به مرحله تولید برسانند تا حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی تولید داشته باشند. این شرکت‌های نام برده باید از سطح فناوری بالایی برخوردار باشند اما تنها تفاوت آن‌ها با شرکت‌های نوپا نوع اول این است که سطح پیچیدگی فنی محصولات و ارزش افزوده‌شان کمتر از دسته اول است.
۲- شرکت‌های دانش بنیان تولیدی
شرکت‌های دانش بنیان تولیدی
یکی از دلایلی که شرکت‌ها به سمت دانش بنیان شدن پیش می‌روند به این خاطر است که تأثیر مثبتی بر روند تولید ناخالص کشور بگذارند.
شرکت‌های دانش بنیان تولیدی نوع ۱
شرکت‌های تولید نوع اول اظهار نامه مالیات پر می‌کنند و باید حداقل یک چهارم درآمد حاصل از فروش محصولات یا خدمات دانش بنیانشان را در آخرین اظهارنامه مالیاتی‌شان پر کرده باشند. محصولات این شرکت از حالت نمونه آزمایشگاهی فراتر رفته‌اند و خود را برای ورود به بازار رقابتی آماده کرده‌اند. با این تفاصیر این شرکت‌ها جزء شرکت‌های دانش بنیان سطح اول قرار می‌گیرند.
شرکت‌های دانش بنیان تولیدی نوع ۲
شرکت‌های تولیدی نوع دوم حداقل محصول یا خدمت دانش بنیانشان را تجاری‌سازی کرده‌اند. البته نوع دیگری از شرکت‌های نوع دوم شناخته می‌شوند که پروژه‌های مهندسی و پیمانکاری را پیش می‌برند و حداقل ۱۰ درصد از معیار‌های شرکت بنیان را دارند.
دو دسته از شرکت‌های دانش بنیان در گروه تولیدی نوع دوم قرار می‌گیرند:
۱- مجموعه‌هایی که یک کالا یا خدمت با سطح فناوری بالا را به مرحله تولید رسانده باشند.
۲- مجموعه‌هایی که به انجام پروژه‌های پیمانکاری و فعالیت‌های مهندسی می‌پردازند و حداقل ۱۰% کار، معیار‌های مجموعه‌های دانش بنیان را دارا باشد.
۳- شرکت‌های دانش بنیان صنعتی
در بین مؤسسات فناور و دانش بنیان شرکت‌هایی نیز وجود دارند که معیار‌های «آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان» را ندارند. این شرکت‌ها در صورت ارائه حمایت، امکان کسب آیین‌نامه ارزیابی را دارا خواهند بود و در ادامه پس از بررسی‌های تخصصی می‌توانند به عنوان شرکت‌های مستعد دانش بنیان نوع سوم یا صنعتی نامیده شوند.
شرکت‌های نوع سوم یا دانش بنیان صعنتی به‌غیر از حمایت معافیت مالیاتی بر روی محصولات تأیید شده‌شان می‌توانند از تسهیلات قانون حمایت‌ها از شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان، اختراعات محصولات تأیید شده و تجاری‌سازی نوآوری‌ها استفاده کنند.
۴- شرکت‌های دانش بنیای تجاری‌سازی
یکی از بزرگ‌ترین معضلات تیم‌های دانش بنیان در ضعف مدیریت کسب و کار و تجاری‌سازی محصولاتشان است. به همین خاطر کارگروه تشخیص صلاحیت شرکت‌های فناور و نظارت بر اجرا در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری شرکت‌هایی که خدمات آن‌ها باعث سهولت در روند رونق کسب و کار شوند را به‌عنوان شرکت‌های دانش بنیان تجاری‌سازی مورد تأیید قرار می‌دهند.
جمع بندی
در این مقاله درباره مفهوم شرکت‌های دانش بنیان پرداختیم و انواع آن‌ها را نیز با ذکر مثال توضیح دادیم.این شرکت‌ها در زمینه‌های علمی و تحقیقات فعالیت می کنند و موسسان آن ها نیز اغلب از افراد تحصیل کرده و دانشگاهی هستند. لازم به ذکر است که در زمستان ۱۴۰۱ برخی از این شرکت‌فناور در رویداد فناورانه پتروفن زون که توسط مرکز گسترش اینترنت اشیا ایران و با همکاری منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی برگزار شد شرکت کردند.
سؤالات متداول
شرکت دانش بنیان چیست؟
مجوز شرکت دانش بنیان به شرکت‌هایی تعلق می‌گیرد که که تولید‌کننده محصولاتی هستند که با فناوری مدرن تولید می‌شوند.
نحوه دانش بنیان شدن شرکت‌ها به چه صورت است؟
باید در سامانه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهور درخواست مجوز دانش بنیان را ثبت کنید.