شرکت ملی گاز ایران، شرکت دولتی توزیع گاز ایرانی است که در زمینه پالایش، انتقال و توزیع گاز طبیعی در کشور فعالیت می‌کند و یکی از ۴ شرکت زیرمجموعه وزارت نفت محسوب می‌شود. این شرکت در سال ۱۳۴۴ توسط شرکت ملی نفت ایران و با سرمایه اولیه ۲۵ میلیارد ریال تاسیس شد.صنعت گاز ایران بعد از انقلاب به قدری پیشرفت کرد که امروز شاهد شرکت‌های دانش بنیان زیادی در این زمینه هستیم.
تاریخچه صنعت گاز ایران
طبق گفته‌های تاریخ نویسان، ایرانیان از زمان گذشته در استفاده از گاز و دیگر مشتقات نفتی دست پیش را نسبت بر دیگر کشورها داشته اند. وجود بقایای معابد و آتشکده ها مانند آتشکده جاودانی نزدیک کرکوک، معروف به مشعل بخت النصر گواه این ادعا را می دهد که صنعت گاز ایران قدمت طولانی دارد.
در تاریخ معاصر استفاده از گاز در کشورمان به زمان قاجار برمی گردد، یعنی هنگامی که ناصرالدین شاه در سال ۱۸۷۳ میلادی سفری به لندن داشت و او در معابر این شهر چراغ های گازی را مشاهده کرد. بعد از گذشت این اتفاق که تعجب وی را برانگینخت، به این اختراع جدید علاقمند شد و دستور ساخت کارخانه چراغ گاز را صادر کرد.
در سال های بعد از این اتفاق اولین استفاده از گاز طبیعی در کشور برای تغذیه کارخانه تازه تاسیس کود شیراز بود که در سال ۱۳۴۴ مورد بهره برداری رسید. با این حال برای خوراک اولیه این کارخانه نیاز به گاز طبیعی بود که در آن زمان خط لوله ای به قطر ۱۰ اینچ و طول تقریبی ۲۱۵ کیلومتر از گچساران به شیراز احداث گردید.
حدود ۱۰ سال بعد یعنی سال ۱۳۵۴ یک خط لوله ۱۱۰ کیلومتری از خط لوله سراسری در محدوده قم منشعب شد و به سمت واحدهای صنعتی تهران آمد. در آن روزها در اکثر شهرهای بزرگ ایران خط لوله گاز وجود نداشت و این طرح آن قدر بزرگ بود که به موجب آن مشترکان خانکی این شهر از نعمت گاز بهره مند شدند. بعد از انقلاب و پس از جنگ تحمیلی، صنعت گاز در ایران دچار تحولی عظیم گردید. به شکلی که تا به امروز اکثر مردم از این انرژی خدادادی استفاده کنند و از شر داستان های کپسول های ۱۱ کیلویی رهایی یابند.
صادرات گاز ایران به کدام کشورهاست؟
از دهه ۸۰ شمسی هموارد موضوع صادرات گاز ایران به قاره اروپا مطرح گردید و در دولت های مختلف همراه یکی از موارد مورد مذاکره با کشورهای اروپایی بود. کشورهایی مانند آلمان، فرانسه، سوئیس، ایتالیا همواره خواهان عقد قرارداد با کشور بودند ولی هیچگاه این مذاکرات به نتیج نرسید و اروپا از گاز کشور بی بهره ماند.
با این حال صادرات گاز طبیعی در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۷ میلیارد مترمکعب بود که کشورهای منطقه بیشترین سهم را از آن داشتند. در حال حاضر نیز روزانه حدود ۳۵ میلیون متر مکعب به کشور عراق صادر می شود. در ادامه نیز حدود ۹ میلیارد ۱۴۰۰ متر مکعب در روز نیز سهم کشور عراق بوده است.
پاکستان یکی دیگر از مقاصد گازی ایران است که جزو محبوب ترین شرکای اقتصادی کشورمان محسوب می شود. قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان در خرداد سال ۱۳۸۸ و در زمان محمود احمدی نژاد رئیس جمهور وقت و آسف علی زرداری همتای پاکستانی او به امضا رسید.
به‌غیر از کشورهای عراق و پاکستان، ترکیه نیز به عنوان بزرگ ترین مشتری صنعت گاز ایران شناخته می شود. این همکاری از سال ۱۳۷۴ با امضای بین این دو کشور آغاز گردید و از سال ۱۳۸۱ به صورت عملی شاهد صادرات گاز ایران به ترکیه هستیم. همچنین قرارداد دیگری با کشور ارمنستان بسته شده که به موجب آن در ازای تحویل هر مترمکعب گاز، این کشور باید ۳ کیلووات ساعت برق به ایران تحویل دهد.
صنعت گاز در ایران
سرمایه گذاری در صنعت گاز ایران
پارس جنوبی، بزرگ ترین میدان گازی ایران و جهان است که بین ایران و قطر تقسیم شده است؛ اما متاسفانه مقایسه برداشت گاز ایران و قطر باعث شرمساری ما می شود. کشور ما با وجود تولید بیشتر گاز طبیعی، نتوانسته از نظر درآمدی با همسایه جنوبی خود رقابت کند و عقب ماندگی محسوسی در این حوزه احساس می شود.
کشور قطر با سرمایه گذاری در صنعت گاز در کشور خود و با استفاده از فناوری های مدرن توانسته صادرات گاز طبیعی را به روش های مختلف، از میدان پارس جنوبی انجام دهد و درآمدی معادل ۵ برابر درآمد صنعت گاز ایران داشته باشد. این موضوع در حالی است که کشورمان گاز تولیدی میدان پارس جنوبی را با پرداخت یارانه های بسیار زیاد برای مصارف خانگی – صنعتی استفاده می کند.
آیا تحریم‌های غرب صنعت گاز ایران را تحت تاثیر قرار داد؟
بعد از انقلاب ۵۷ رابطه کشورهای ایران و آمریکا شکل جدیدی به خود گرفت. با توجه به تغییر سیاست های کلی کشور، ایران دیگر مراودات اقتصادی، سیاسی خود را با این کشور قطع کرد و دیگر هیچگونه رابطه بین المللی برقرار نکرد. ایران سپس در دوران برجام قراردادهایی با شرکت های اروپایی منعقد کرد که بزرگ ترین آن ها برای توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی جم بود که با شرکت چینی سی‌ان پی‌سی و توتال فرانسه انجام شد.
بعد از انجام این سری قراردادها چندین شرکت چینی در میدان نفتی آزادگان مشغول به کار شدند و اما بدون هیچ دلیل موجهی توسعه آن را به تاخیر انداختند. به هین خاطر به خاطر بدقولی های زیاد توسط ایران از کشور اخراج شدند.
بعد از گذشت این اتفاقات و اعمال تحریم‌های بیشتر غرب بر کشور، صادرات گاز ایران با مشکلات عمده ای مواجه شد. با این حال به غیر از موانع دیگری مانند تحریم ها، طولانی شدن روند توافقات هسته ای و همچنین فرهنگ مصرف گاز در ایران نیز از جمله دلایل شکست ایران در صادرات گاز بوده است.